Тұншықтырғыш газ — бұл улайтын газдариiссiз, оларды көзбен көруге немесе иiс арқылы байқау мүмкiн емес, және де, адамды бiрнеше минуттар ағымында өмiрден әкетедi.

Тұншықтырғыш газ кез келген отының жануынан өндiрiледi, мысалы: газ, мұнай, керосин, ағаш немесе көмiр. Егер отынды күйдiретiң аспаптар күйiнде қуатталса және тиiстi бейнемен пайдаланылса, онда өндiрiлген тұншықтырғыш газ қауiп төндiрмейдi.

Тыныс алуда ағзаға енген тұншықтырғыш газды шығару:

• Қанның оттегiнi тасымалдауын төмендетедi;
• Бас миының қайтымсыз бұзылуына әкелiп соқтыруы мүмкiн;
• Кеуде ауруына және жүректерi ауыратын адамдарда жүректiң ауруы ұстауына әкелiп соқтыруы мүмкiн.

Тұншықтырғыш газбен уланғандағы, себептер:

1. бұлшық еттердiң әсерлеуi пайда болады;
2. бас айналуы;
3. құлақ iшiнде шу пайда болады;
4. жүрек айнуын туғызады;
5. құсу;
6. ұйқышылдық; кейде керсiнше, уақытша көтерiңкi қозғалғыштық, сонан соң қозғалыстық үйлестiктерi бұзылады;
7. сандырақ;
8. елестеушiлiк;
9. естен тану;
10. сiңiр тарту;
11. тыныс орталығының салынан кома және өлiм. Кейде тұншықтырғыш газбен уланған адамдар 2-3 аптадан кейiн ғана, көз жұмғандарды болған.

Тұншықтырғыш газбен уланған кезде, тұншықтырғыш газдың келуiн көзiн тоқтаңыз: зардап шеккендi таза ауға шығарыңыз; жатқызып, тыныштық және таза ауаның үздiксiз келуiң қамтамасыз етiңiз;

Егер зардап шеккен есiнен танған болса, жедел көмек келгенше немесе есiн жинағанша, оған жасанды тыныс алу және жүрекке массаж iстеңiз.

Есте сақтаңыз, зардап шеккендi орнынан шығарғанда ол жерде тұншықтырғыш газдың қауiптi концентрациясы болады, бiрiншiден өзiңiздi қорғаңыз, тұншықтырғыш газбен уланбау үшiн. Ол үшiн жылдам қимылдап, қалта орамалымен немесе селдiр матамен (марля) тыныс алу керек.

Тұншықтырғыш газдың көздерi — бұл газды және майлы пештер, ағаш пешi, бассейндi жылытатын двигателдер және қарапайым двигателдер, пайдаланған газдардың шығуы. Пештегi жарықтар және түтiн құбырларының бiтелуi, тұншықтырғыш газдардың үйдiң бөлмелерiне таралуына әкеледi. Пешке таза ауанының жетiспеуiнен үйдiң iшiнде тұншықтырғыш газдардың жиналуына әкелiп соқтырады. Үйдiң тар конструкциясы тұншықтырғыш газбен уланудың қауiп-қатерiн күшейтедi, өйткенi еркiн ауа алмасу жоқ.

Тұншықтырғыш газбен улануды тоқтату үшiн:

• Үйде, гаражда және де подвалда еш қашан генераторларды сөңдiрмеңiз. Ашық терезелер және есiктер немесе қосылу желдеткiш (вентилятор) үй iшiнен тұншықтырғыш газды шығара алмайды.
• Еш қашан үйде, көлiк және гараж iшiнде ағаш көмiрдi жақпаңыз.
• Еш қашан гараж iшiнде көлiктi қосылу двигательмен қалдырмаңыз, гараж есiктерi ашық түрде болса да.
• Еш қашан жеткiлiктi бiлiмсiз және арнайы құрал-саймандар болмаса, отынды жағатын құрылғылармен қолданбаңыз және орнатпаңыз.
• Еш қашан бөлменi жылытатын аппараттармен (газ плита, кептiргiш) қолданбаңыз.
• Еш қашан Сiз ұйықтайтын бөлмеде, немесе жабық бөлмеде желдетпейтiн газ құрылғымен қолданбаңыз.

Қайрат Сатабалдинов
Ақжар ауданының ТЖБ бастығы
азаматтық қорғау подполковнигi